ABD SEÇİMİ VE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ
ABD seçim sonuçları, Türkiye için önemli sonuçlar yaratabiliyor. Yeni ABD Başkanı’nın izleyeceği strateji, Türkiye-ABD ilişkilerinde yeni bir dönem başlatabilir. Öncelikle, Türkiye-ABD ilişkilerinde yakın geçmişte yaşanan gelişmelere bakalım.
SON DÖNEMDE YAŞANAN SORUNLAR
Başkanlık görevini sürdüren Donald Trump döneminde, Türkiye-ABD ilişkileri inişli çıkışlı bir grafik izlerken, Joe Biden döneminde ise bölgesel gelişmelerle şekillendi. Biden’ın Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ilk yüz yüze görüşmesi, 14 Haziran 2021’de Brüksel’deki NATO zirvesinde gerçekleşti. İki lider, Kabil Havalimanı’nın güvenliği konusundaki mutabakatı sağladı. Ancak ABD, 2021 yılının Ağustos ayında askerlerini planlanandan önce geri çekince, Kabil kaos içine girdi ve bu durum Türkiye’nin bölgeye bakış açısını etkiledi. Eylül ayında, Erdoğan, Türk-Amerikan ilişkilerinin sağlıklı bir şekilde işlemediğini ifade ederek, Biden ile iyi bir başlangıç yapmadıklarını belirtti.
Biden döneminde ilişkiler mesafeli bir seyir izlerken, Türkiye, ABD’ye 40 adet F-16 savaş uçağı satın alımı ve 79 F-16’nın modernizasyonu için talepte bulundu. Biden’ın olumlu yanıt vermesi, ilişkilerin sıcaklamasına katkı sağladı. İki lider, beş ay içinde ikinci kez yüz yüze görüşme gerçekleştirdi. G20 zirvesinde buluşan Erdoğan ve Biden, ortak mekanizma kurma konusunda anlaştı. Terör örgütü YPG’ye desteği ve Türkiye’nin F-16 talebi önemli gündem maddeleri arasında yer aldı.
DİPLOMATİK GÖRÜŞMELERİN TEMELİ
F-16 talebi Türkiye-ABD ilişkilerinde uzun süre engel teşkil ederken, daha sonra olumlu gelişmeler yaşandı. Biden yönetimi, Kongre üzerindeki olumsuz algının azalması için zaman kazanma çabası içindeydi. İki lider, Haziran 2022’de Madrid’deki NATO zirvesinde bir araya geldi. Zirve, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırılarının gölgesinde gerçekleştirildi. Erdoğan, Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılım protokollerinin askıda kalmasını sürdürürken, F-16 talebi üzerindeki belirsizliğin devam edeceği bekleniyordu.
Erdoğan, Mart 2023’te Finlandiya ile ilgili protokolü onayladı ve Finlandiya, Temmuz ayında NATO zirvesine yeni üye olarak katıldı. Ancak İsveç, Türkiye’nin itirazları nedeniyle NATO üyeliği sürecinde beklemekteydi. Türkiye’nin yeşil ışık yakması, iki liderin görüşmesine olumlu yansıdı. 2022 Nisanı’ndan 2024 Martı’na kadar yedi toplantı gerçekleştirildi ve istişareler başlatıldı. İsveç, Türkiye’nin onayıyla NATO’ya katılırken, Washington’ın F-16’lar konusunda harekete geçmesi beklendi. Joe Biden’ın Kongre’ye yazdığı mektup ve Dışişleri Bakanlığı’nın bildirimleriyle F-16 satış süreci tamamlandı.
REHİNE KRİZİ VE GAZZE SAVAŞI
Türkiye, 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana en büyük esir takasına ev sahipliği yaptı. MİT, ABD’ye rehine krizinde destek oldu ve yedi ülkeden 26 rehine, Milli İstihbarat Teşkilatı tarafından evlerine gönderildi. Biden, operasyonu Beyaz Saray’dan canlı takip etti. Ancak 2023 Ekim ayında başlayan Gazze savaşı iki ülke ilişkilerinin büyük bir sınavı oldu. Erdoğan, ABD’nin Gazze konusundaki tutumunu eleştirerek, Biden’a telefonla “İsrail’i durdurmak için tarihi sorumluluğunuzu yerine getirin” çağrısını yaptı.
TRUMP VE BAŞKANLIK SEÇİMLERİ
Donald Trump’ın yeniden seçilmesi durumunda, Türkiye’nin nasıl etkileneceği merak konusu. Trump dönemi, eleştirilen kısıtlamalar ve popülist söylemlerin artmasıyla hatırlanırken, Trump’ın Müslümanlara yönelik politikaları da tartışmalara yol açtı. Türk-Amerikan ilişkileri ise Trump döneminde birçok zorlukla karşılaştı. Türkiye’nin S-400 alımı, YPG/PKK destekleri ve Rahip Brunson davası gibi konularda yaşanan krizler, Türkiye-ABD ilişkilerini zor duruma soktu. Trump döneminde Türkiye’ye yönelik beş kez yaptırım uygulanmış olması da bu durumu destekliyor.
KAMALA HARRIS VE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ
Kamala Harris’in başkanlık koltuğuna oturması durumunda, Türkiye ile ilişkilerin daha iyi bir yola girebileceği düşünülüyor. Ancak köklü bir değişiklik beklenmediği konusunda siyasi gözlemler mevcut. Harris, kabinesindeki önemli isimlerle birlikte Türkiye’nin ulusal güvenliği konusundaki zorluklarla ilgilenilecek. Sözde Ermeni Soykırımı iddiaları, F-35’lerin satışındaki kısıtlamalar ve Kıbrıs sorunu, bu süreçte ön plana çıkacak konulardan bazıları arasında yer alıyor.
Kamala Harris’in Türkiye ile ilişkilerde yeni bir vizyon sunabilmesi için, Ankara ve Washington arasındaki geçmiş sorunları çözmesi gerekecek.