KARTOPU DÜNYA DÖNEMİ VE YAŞAM
Yaklaşık 700 milyon yıl önce, Dünya’nın soğuk “Kartopu Dünya” dönemi yaşandığı ve gezegenin tam anlamıyla kalın buz tabakalarıyla kaplandığı düşünülüyor. Bu esnada yaşamın nasıl ayakta kaldığı ve sonrası için nasıl çeşitlendiği, bilim insanlarının uzun süredir araştırdığı önemli bir konu haline geliyor. Colorado’daki Pikes Peak’te bulunan özgün bir kaya oluşumu, bu gizemi çözmek için umut vadeden bir anahtar olarak öne çıkıyor. Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri’nde yer alan yeni bir çalışma, Pikes Peak’teki granit kayaların içindeki ilginç bir kumtaşı oluşumuna odaklanıyor. “Tava” adı verilen bu kumtaşının, Kartopu Dünya dönemindeki buzulların erimesi ve devamında meydana gelen süreçlerle oluştuğu öne sürülüyor.
KUMTAŞININ YAŞININ BELİRLENMESİ
Araştırmacılar, Tava kumtaşının içindeki demir damarlarını kullanarak bu kayaçların yaşını tespit etmeyi başardı. Bu yöntem, kumtaşının 690 ila 660 milyon yıl önce meydana geldiğini, yani Kartopu Dünya dönemine denk geldiğini gösteriyor. Bilim insanları, Kartopu Dünya döneminde devasa buzullar altında biriken eriyik suyun, kum ve diğer tortularla karışarak bir çamur oluşturduğunu savunuyor. Buzulun ağırlığı ile birlikte bu çamur, alttaki kayalardaki çatlaklara ve boşluklara itilerek, nihayetinde katılaşarak Tava kumtaşını meydana getirmiş olabilir. Bu süreç, günümüzde petrol ve doğal gaz çıkarmak için uygulanan hidrolik çatlatma yöntemine benzetiliyor.
Tava kumtaşının keşfi, sadece Kartopu Dünya hipotezini desteklemekle kalmıyor, aynı zamanda jeolojik tarihte “Büyük Uyumsuzluk” olarak adlandırılan bir dönemi de aydınlatıyor. Büyük Uyumsuzluk, kaya kayıtlarında uzun bir zaman diliminin eksik olduğu dönemleri ifade ediyor. Örneğin, Büyük Kanyon’da bazı katmanlar arasında bir milyar yıldan fazla bir süreye ait kayıplar gözlemleniyor. Yeni bulgular, Büyük Uyumsuzluğun Kartopu Dünya döneminden önce oluştuğunu ortaya koyuyor. Bu durum, Büyük Uyumsuzluğun buzul aşınması sonucu oluştuğu teorisine karşı çıkıyor.