RESTORASYON ÇALIŞMALARI HIZLANIYOR
Asırlar süren tarihi bir yolculukla yıpranan yazma eserler, Anadolu Selçuklu Devleti döneminde yazılan bazı eserler, Fatih Sultan Mehmet’in kütüphanesinde bulunan kitaplar ve Kanuni Sultan Süleyman dönemine ait eserler, cilt restorasyonunun yapılmasının ardından gün yüzüne çıkacak. Uzun bir geçmişe sahip olan bu yazma eserler, Türkiye Yazma Eserler Kurumu (TYEK) Kitap Şifahanesi’nde, özenli ve profesyonel dokunuşlarla restore ediliyor. İstanbul Rami Kütüphanesi’nde yer alan bu şifahanede, yazma eserler, nadir matbu kitaplar ve hat levhalar onarılarak gelecek nesillere bırakılmakta. Onarım çalışmaları, özgün yapı korunarak en az müdahaleyle her eserin ihtiyaçlarına göre gerçekleştiriliyor. Restore edilen eserler, belgelendikten sonra kutulanarak uygun depolama alanlarında muhafaza ediliyor ve periyodik bakımları sağlanıyor. Hummalı çalışmalara başlanarak 800 yıldan fazla zaman geçirmiş Anadolu Selçuklu Devleti’ne ait eserlerin yeniden hayat bulması hedefleniyor.
UZMANLAR EKİBİ GÖREVDE
TYEK Kitap Şifahanesi ve Arşiv Dairesi Başkanı Dr. Nil Baydar, AA muhabirine yaptığı açıklamada, uzmanlardan oluşan ekipte toplam 102 kişinin çalıştığını ifade ederek, restorasyon işlemlerinin kimya ve mikrobiyoloji uzmanları tarafından analiz edilerek yapıldığını belirtti. Eserlerin büyük bir kısmının kuruma bağlı yazma eser kütüphaneleri ve Kültür ve Turizm Bakanlığına ait çeşitli müzelerden geldiğini, ayrıca birkaç üniversite ve kuruluştan da nadiren eserlerin gönderildiğini aktaran Baydar, onarım sürecini şöyle açıkladı: “Öncelikle eserlerin acil koruma ihtiyacının olup olmadığını değerlendiriyoruz. Eserler, zararlılarla mücadele kapsamında eksi 40 derecede donduruluyor. Sonrasında, eğer mikroorganizma kaynaklı bir sorun varsa dezenfekte ediliyor, ardından belgelenme işlemleri gerçekleştiriliyor.”
PROBLEMLERİN BELİRLENMESİ
Baydar, metin kısımlarında genellikle karşılaşılan sorunların çoğunlukla böcek hasarı olduğunu vurgulayarak, mürekkep korozyonu ve sayfalardaki metal iyonlarından kaynaklanan kırılganlıkların da dikkate alındığını söyledi. Onarım süreci, metin kısmı tamamlandıktan sonra dikiş ve şirazenin yapılmasıyla cilt onarımına geçiyor. Baydar, “Fiziksel olarak bir kitap elbette ‘cilt’ ve ‘metin kısmı’ diye ayrılabilir ama burada konservasyon yaparken eseri bütünsel olarak ele almak zorundayız. Doğru yöntemleri belirlediğimizde, sayfanın açılması sırasında bozulma riski de ortadan kalkıyor.” dedi. Yapılan her onarım işlemi, tek bir kişi tarafından titizlikle yürütülüyor.
GELECEK SERGİYE HAZIRLIK
Yeni yıl itibarıyla 2024 yılının istatistiklerine göre, bu şifahane çerçevesinde bir kişi en fazla 5 ya da 5,5 kitap restorasyonu yapabiliyor. Dr. Baydar, 2024’te toplam 417 eser restore edildiğini belirtti. Onarılan eserlerin gelecekte bozulmaması için muhafaza edilecek depolar zamanında düzenleniyor, ortam koşulları ayarlanıyor ve yangın önlemleri alınıyor. Baydar, yakın zamanda bir koridor sergisinin olacağını ve bu sergide eserlerin yüzde 95’inin ilk defa gün yüzüne çıkacak eserlerden oluşacağını ifade etti. “Eserler arasında kumaş, lake, elle işlenmiş deri ciltler var. Bu sergide toplam 60 kadar cilt yer alacak. Genç restoratörlerimiz bu ciltlerin onarımı için çalışıyor.” dedi.
ANADOLU SELÇUKLU ESERLERİ ÜZERİNDE ÇALIŞMA
Baydar, Anadolu Selçuklu Devleti dönemine ait eserlerden 40’ının Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’nden restorasyon için gönderildiğini aktararak, bu eserlerin oldukça kıymetli olduğunu belirtti. 800 yıldan fazla süre korunmuş yazmaların bazılarının mürekkep korozyonuna ve orijinal ciltlerinin tahrip olmasına neden olduğunu kaydetti. Baydar, “Bu eserlerle çalışarak onları mümkün olduğunca toparlayıp onarımlarını tamamlamaya çalışacağız.” dedi. Ayrıca, bu eserlerin yakın bir zamanda başka bir sergide de yer alacağı müjdesini verdi.