İSRAİL’E YÖNELİK TİCARET DURDURMA SÜRECİ
Ticaret Bakanlığı, 7 Ekim 2023’ten beri Gazze şeridine yönelik yapılan saldırılar nedeniyle İsrail’e karşı ticaretin durdurulma sürecini kronolojik olarak anlatan bir bilgi notu yayımladı. Türkiye, 2 Mayıs 2024 tarihinden itibaren tüm ürünlerin ihracat ve ithalat işlemlerini tamamen durdurdu. Bu süreçte, İsrail’in saldırılarına karşı yürütülen diplomatik girişimlere rağmen dış ticarette ilk aşamada yapılan tedbirlerin ticaretin yaklaşık yüzde 32 oranında azaltılmasına yol açtığı bildirildi. Ayrıca, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın onayı ile alınan önlemler sonucunda, 9 Nisan itibarıyla Türkiye’den İsrail’e 54 kategoride bin 19 ürünün ihracatının kısıtlandığı aktarıldı. Bilgi notunda, Türkiye’nin 2022 yılında 7 milyar, 2023 yılında 5,5 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdiği belirtilerek, toplamda 9,5 milyar dolar dış ticaretten feragat edildiği vurgulandı.
YANLIŞ BİLGİLERE CEVAP VE STA DURUMU
Bilgi notunda, kamuoyunda bilinen yanlışlar hakkında detaylı açıklamalar yer buldu. 1996 yılında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması’nın günümüzde nasıl işlediğine dair verilen bilgide, İsrail’in saldırıları durdurana kadar STA’nın aslında uygulanmadığı kaydedildi. Raporda, “İthalatçının Filistinli, varış destinasyonun Filistin olmadığı hiçbir malın ülkemizden çıkışına izin verilmemektedir” denildi.
FİLİSTİN TİCARET MEKANİZMASI VE ÜRÜN GÖNDERİMİ
Filistin’e gönderilen malların yoğun olarak İsrail kontrolündeki Hayfa ve Aşdod limanları aracılığıyla ulaştırıldığı belirtildi. Türkiye ve Filistin arasında yapılan anlaşma çerçevesinde, her sevkiyat için Filistinli ihracatçılar tarafından resmi talep yapılması gerektiği ifade edildi. Bu doğrultuda, “İthalatçının Filistinli, varış destinasyonun Filistin olmadığı ve teyit edilmediği hiçbir malın ülkemizden çıkışına izin verilmemektedir” bilgisi verildi. Ayrıca, Türkiye’nin deniz alanında müdahale yetkilerine sahip olduğu ve olası suistimalleri takip ettiği belirtildi.
İKİLİ TİCARETTE ARTIŞ VE DİĞER ÜLKE İHRACATI
Bilgi notunda, Türkiye’nin İsrail’e ihracatı durdurması ile Yunanistan’a olan ihracatın yüzde 10 arttığı bilgisi yer aldı. Bu artışın Türkiye’nin dış ticaretine zarar vermemesi için gereken bir konu olduğu vurgulandı. “Yıllık 261,5 milyar dolar mal ihracatı, 340 milyar dolar mal ithalatı ile toplam 603 milyar dolar dış ticaretimizin milli gelirimizin yüzde 50’sini oluşturduğu gerçeği karşısında, bu art niyetli İsrail ile ticaret kara propagandasına karşı dikkatli olunmalıdır” ifadelerine yer verildi.
FİLİSTİN’E YAPILAN İTHALAT VE MAL GÖNDERİMİ
Kozmetik ve çelik ürünlerinin Filistin’e gönderilip gönderilmediğine dair yapılan açıklamada, “Filistin, yıllık ithalatının yaklaşık yüzde 25’ini ülkemizden yapmaktadır” şeklinde bilgiler verilerek, karşılıklı mutabakat çerçevesinde ihracata sadece resmi teyit sonrası müsaade edildiği aktarıldı. Ayrıca, Türk limanlarından İsrail’e yük taşıyan gemilerin yüklenmesine kesinlikle müsaade edilmediği ifade edildi.
İSRAİL’LE TİCARETİN DURAĞANLIĞI
2 Mayıs’tan itibaren İsrail’e yönelik ticaretin durduğuna ve TÜİK verilerinde bu dönem itibarıyla herhangi bir ticaretin görülmediğine dikkat çekildi. Bunun yanı sıra, Türkiye’nin Ceyhan’dan İsrail’e petrol gönderimi yapıldığı yönündeki iddiaların gerçeği yansıtmadığı vurgulandı. Türkiye’nin jet yakıtı gönderdiği iddialarına dair ise, bu yakıtın yalnızca turist taşıyan uçaklara verilen dönüş yakıtı olduğu belirtildi. Türkiye’nin askeri amaçla kullanılabilecek herhangi bir ürün veya hizmet satışı yapmadığı, savunma ürünleri ihracatının ise Milli Savunma Bakanlığı izni olmadan gerçekleştirilemeyeceği ifade edildi.
ÜRÜNLERİN GİDİŞ YÖNTEMİ
Bilgi notunda, ürünlerin Filistin’e nasıl gittiği ile ilgili bilgiler verildi. Bugün itibarıyla, Batı Şeria’ya mal tedarik etmenin uluslararası anlaşmalar çerçevesinde mümkün olduğu, ancak Gazze’ye gidecek malların gümrük işlemlerinin yapılmadığı aktarıldı. Ancak, gümrük beyannamesinde değişiklik yapıldığında İslail’in malları Batı Şeria’ya yönlendirebileceğine dikkat çekildi.