ABD SEÇİM SONUCU VE TÜRKİYE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
ABD’deki seçimlerin sonucu Türkiye açısından önemli sonuçlar yaratabiliyor. Yeni ABD Başkanı’nın izleyeceği politikalar, Türkiye-ABD ilişkilerinde önemli değişimlere sevk edebiliyor. Öncelikle yakın dönemde iki ülke ilişkilerinde neler yaşandığına bakalım.
TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİ: GEÇMİŞTE YAŞANAN ANLAŞMAZLIKLAR
Başkanlık görevini sürdüren Donald Trump döneminde Türkiye-ABD ilişkileri dalgalı bir seyir izledi. Joe Biden’ın göreve başlamasıyla bölgesel gelişmeler de bu ilişkinin seyrini etkiledi. Biden ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki ilk yüz yüze görüşme, 14 Haziran 2021’de Brüksel’de gerçekleşti ve Kabil Havalimanı’nın güvenliğinin Türkiye’ye devredilmesi konusunda mutabık kaldılar. Ancak, Amerika Birleşik Devletleri Ağustos ayında askerlerini planlanandan önce Afganistan’dan çekince bu durum, bölgedeki kaosun etkilerini artırdı ve Türkiye’nin yaklaşımını değiştirdi.
Eylül 2021’de iki lider Birleşmiş Milletler Genel Kurulu dolayısıyla New York’tayken Erdoğan, Türk-Amerikan ilişkilerinin sağlıklı işlemekte olmadığını açıkladı. Biden dönemi başlangıcında ilişkilerdeki mesafe sürerken, Türkiye, Amerika’ya 40 adet F-16 savaş uçağı ve 79 adet F-16’nın modernizasyonu için talepte bulundu. Biden’ın bu talebe verdiği olumlu yanıt, ilişkilerde bir nebze de olsa yumuşama sağladı.
F-16 KRİZİ VE İLİŞKİLERDEKİ SON GELİŞMELER
G20 zirvesinde buluşan Erdoğan ve Biden, ilişkileri geliştirmek için ortak mekanizmalar kurulmasında mutabık kaldı. Ancak, YPG terör örgütüne ABD’nin desteği ile Türkiye’nin F-16 talebi, bu görüşme sırasında önemli başlıkları oluşturdu. Uzun süre F-16 alımı ile ilgili sorunlar yaşandı, fakat daha sonra gelişmelerin olumlu yönde ilerlemesiyle bu engeller aşılmaya başlandı. Türkiye, Biden yönetimine Kongre üzerindeki etkisinin yeterli olmadığını belirtti. Beyaz Saray, Kongre’deki olumsuz algının zamanla azalmasını bekliyordu. İki lider, Haziran 2022’de Madrid’deki NATO zirvesinde bir başka kez bir araya geldi.
Sonraki önemli görüşme Bali’nde oldu. Türkiye, NATO’ya katılımlarına yönelik protokolleri askıda tutarken, F-16 talebiyle ilgili yanıt beklemekteydi. Erdoğan ile Biden’ın her buluşmasında, Türkiye’nin F-16 talebi ve İsveç’in NATO üyeliği önemli konular arasında yer buluyordu. Türkiye, Mart 2023’te Finlandiya’nın NATO’ya katılım protokolünü onayladı, aynı yılın Temmuz ayında Finlandiya NATO üyesi oldu. Ancak, Türkiye’nin çekinceleri nedeniyle İsveç’in süreci devam etti.
MİT’İN REHİNE KRİZİNE MÜDAHALESİ
Ankara, 2. Dünya Savaşı’ndan sonra gerçekleşen en büyük esir takasına ev sahipliği yaparken, Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) tarafından düzenlenen operasyon neticesinde 7 ülkeden 26 rehine, Amerika’nın yönlendirmesiyle ülkelerine gönderildi. ABD Başkanı Biden, bu operasyonu Beyaz Saray’dan canlı takip etti. Diğer yandan, Ekim 2023’te başlayan Gazze savaşı, iki ülkenin ilişkileri açısından bir sınav niteliğinde oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Biden’a telefon görüşmesinde “İsrail’i durdurmak için tarihi sorumluluğunuzu yerine getirin” çağrısını yaptı. İlişkiler seçim öncesinde bu noktaya geldi.
TRUMP SEÇİLİRSE TÜRKİYE’NİN ETKİLENMESİ
Donald Trump’ın yeniden seçilmesi durumunda, ABD içindeki kısıtlamaların ve politikalarının Türkiye’yi nasıl etkileyeceği önemli bir tartışma konusu oluyor. Trump’ın başkanlık dönemi sırasında ABD’nin ulusal çıkarları öncelikli hale gelmişti. Çok taraflı anlaşmalara bakış açısını sorgulayan, NATO’yu masraf kapısı olarak gören bir yönetim anlayışı sergilemişti. Bu dönemde Türkiye ile ilişkilerde pek çok eleştiri yapıldı.
Trump döneminde Türkiye’ye yönelik sürekli artan yaptırım eylemleri ve sert söylemler dikkat çekiyor. Özellikle, Trump’ın Suriye politikasında Türkiye’nin arzu ettiği değişiklikler yapabilme potansiyeli saklı. Ancak, bu değişikliklerin nasıl bir seyir izleyebileceği belirsizliğini koruyor.
BİDEN DÖNEMİ VE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ
Joe Biden yönetimi, çok taraflı iş birliklerine önem veren bir yaklaşım sergiliyor. Biden, Müslüman dünyasıyla ilişkilerini yeniden yapılandırmaya çalışırken aynı zamanda İran’la nükleer anlaşmaya geri dönme isteği de dikkat çekiyor. Biden yönetimi, Rusya’dan alınan S-400 hava savunma sistemi konusunu önemli bir engel olarak görüyor. Türkiye’nin bu sistemleri alması üzerine ABD, Türkiye’yi F-35 programından çıkardı ve yaptırımlar uyguladı.
KAMALA HARRIS’IN YENİ YÖNETİMİ
Kamala Harris’ın başkanlık koltuğuna oturması durumunda, Türk-Amerikan ilişkilerinde geçmişteki krizleri giderme çabaları öne çıkabilir. Harris’in kabinesinde yer alacak isimlerin, Türkiye ile ilişkiler üzerinde etkili olabileceği düşünülüyor. Bu tür konular arasında sözde Ermeni Soykırımı, F-35 satışları ve S-400’ler gibi mühim başlıklar yer alacaktır. Trump’ın Ukrayna Savaşı’nda barış arayışından kaynaklanacak yaklaşımlar da Ankara tarafından dikkatle izleniyor.