Endonezya, ABD ve Çin arasında dengeyi sağlıyor

ENDONEZYA’NIN DENGELİ TARAFAZLI POLİTİKALARI

Endonezya’daki uzmanlar, Cakarta yönetiminin “dengeli tarafsızlık” politikalarıyla ABD ile Çin arasında “eşit mesafede” kalmayı hedefleyeceğini aktarıyor. Hafta başında Pekin’de düzenlenen Çin-Endonezya Dışişleri ve Savunma Bakanları Diyaloğu’nun ilk toplantısının ardından Endonezya’da kamuoyu, bu etkinliğin sonuçlarını tartışmaya başladı. South China Morning Post gazetesinin haberine göre, dış politika uzmanları, Cakarta’nın Çin-ABD ilişkilerinde bir “denge” oluşturmayı amaçladığını belirtti. Gadjah Mada Üniversitesi’nden Prof. Nur Rachmat Yuliantoro, bu diyalog toplantısının “Çin-ABD stratejik rekabeti” çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiğini ifade etti. Yuliantoro, “Endonezya’nın tercihi, Cakarta’nın diplomatik pazarlık pozisyonunun ikili, bölgesel ve bu rekabet bağlamında güçlenmesini temsil ediyor.” dedi.

ÇOK TARAFLILIĞIN YORUMLARI

Endonezya Dışişleri Bakanı Sugiono’nun toplantı sonrası açıklaması, “eşit mesafeli diplomasi” olarak yorumlandı. Yuliantoro, Pekin ile Cakarta’nın “çok taraflılık” kavramını farklı algılayabileceğini ifade etti. Yuliantoro, “Endonezya, ilişkilerde eşitlik ilkesini savunuyor, adil uluslararası hukuka dayalı bir dünya düzenini teşvik ediyor. Çin ise jeopolitik-ekonomik etkisini artıran ‘daha pragmatik bir çok taraflılık’ anlayışını geliştiriyor.” diye ekledi.

BÖLGESEL İLETİŞİM KANALLARI

Endonezya Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi Uzmanı Waffaa Kharisma, yeni diyalog mekanizmasının bölgede “beklenmedik durumlarda” sağladığı etkileri değerlendirdi. Kharisma, mekanizmanın, özellikle “belirli beklenmedik durumlar” sırasında Cakarta ile Pekin yönetimleri arasında “iyi bir iletişim kanalı” oluşturabileceğini söyledi. Sugiono’nun, ABD-Çin rekabeti içerisinde “Pekin ile ittifak kurmayacaklarının garantisini verdiğini” ileri süren Kharisma, “Cakarta’nın dengeyi koruduğunu göstermek istediğini” belirtti. Ayrıca, “ABD, Çinlilerle konuşmak için Endonezya’ya yaklaşmalı. İletişimci rolü oynayabilecek Endonezya’nın bu mekanizmayı kullanabileceğini” ifade etti.

WASHİNGTON’UN CAKARTA’YA BAKIŞI

Ulusal basında, Cakarta’nın bölgedeki “stratejik esnekliğini koruma” ve “hesaplı tarafsızlığını sürdürme” politikalarını devam ettirmeyi amaçladığı aktarıldı. Çin’in herhangi bir ülkeyle kurduğu ilk benzeri mekanizmanın, Washington yönetiminin “Cakarta’ya yaklaşımını” nasıl değiştireceği merak ediliyor. Bazı uzmanlar, mekanizmanın Washington’ı Cakarta ile ilişkilerinde “temkinli” hale getireceğine inanıyor. Diğerleri ise olası politika değişikliğine dair tahminlerin erken olduğunu savunuyor.

ÇİN-ENDONEZYA DİYALOG TOPLANTISI

Toplantı 22 Nisan’da Pekin’de gerçekleştirildi ve Çin tarafını Dışişleri Bakanı Vang Yi ile Savunma Bakanı Dong Cün, Endonezya tarafını ise Dışişleri Bakanı Sugiono ve Savunma Bakanı Şafri Şemsettin temsil etti. Bu, Çin yönetimi ile Endonezya arasında gerçekleşen ilk 2+2 toplantısı oldu. Endonezya daha önce Fransa, Japonya ve Avustralya ile benzer zirveler düzenlemişti. Endonezya-Çin diplomatik ilişkilerinin 75. yıl dönümü çerçevesinde gerçekleştirilen toplantıda, iki ülke arası istihbarat paylaşımı, çok uluslu suçlarla mücadele ve sahil güvenliği konularında iş birliği yapılması hususunda anlaşma sağlandı. Ayrıca, “çok taraflı sistemin daha adil, daha temsili ve özellikle Küresel Güney ülkelerine daha kapsayıcı hale getirilmesi” konusunda mutabık kalındı.

ÇİN’İN YENİ DİYALOG MEKANİZMASI

Dışişleri ve Savunma Bakanları’nın ortak diyaloğu, Çin’in herhangi bir ülkeyle oluşturduğu ilk benzeri mekanizma olarak kaydedildi. “2+2” olarak adlandırılan bu diyalog mekanizmasının kurulmasına Endonezya Devlet Başkanı Prabowo Subianto’nun Kasım 2024’te Pekin’i ziyaretinde karar verilmişti. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, geçtiğimiz hafta Malezya’ya yaptığı ziyarette aynı mekanizmanın Malezya ile de kurulacağını açıkladı. Çin’in Güneydoğu Asya’nın Müslüman çoğunluklu iki ülkesiyle kurduğu ikili diyalog mekanizmaları, ABD’nin “karşılıklı tarifeler” kapsamındaki gümrük vergisi artışlarından doğan ticari gerilimlerin ve ekonomik belirsizliklerin yaşandığı dönemde bölgedeki ilişkileri ve stratejik güveni geliştirme çabalarını yansıtıyor.