Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde gerçekleştirilen bir proje ile Karadeniz alabalığının mutantı üretildi. 2020 yılında Nobel Kimya Ödülü kazanan CRISPR/Cas9 tekniği kullanılarak üretilen mutant balıklar, normal balıklara nazaran daha hızlı büyüme sağlıyor. Karadeniz alabalığı, önemli bir gen kaynağı olmasının yanı sıra 26 kilograma kadar büyüme yeteneğine sahip.
GENETİK MODİFİKASYON ÇALIŞMALARI
Prof. Dr. Abdulkadir Bayır liderliğinde TÜBİTAK destekli bir çalışma başlatıldı. Bu çalışmada Karadeniz’den getirilen alabalık yumurtaları, laboratuvar ortamında mikroenjeksiyon işlemi uygulanarak mutant balıkların üretimi hedeflendi. CRISPR/Cas9 tekniği kullanılarak, büyümeyi olumsuz etkileyen myostatin geninin susturulması sağlandı ve bu sayede balıkların büyüme ve gelişmesi hızlandırıldı.
Laboratuvar ortamında normal balıklarla beraber izleme altına alınan mutant balıklar, 10,5 aylık bir süreçte yüzde 82 daha hızlı büyüme gösterdi. Prof. Dr. Bayır, kontrol grubundaki balıkların 10,5 ayda 45 gram ağırlığına eriştiğini, mutant balıkların ise yaklaşık 84 gram ağırlığa ulaştığını aktardı. Su ürünleri yetiştiriciliğinde toplam maliyetin yaklaşık yüzde 70’inin yemden oluştuğunu belirten Bayır, myostatin geni susturulan balıkların daha hızlı büyümesinin balık çiftliklerine büyük fayda sağlayacağını vurguladı.
DIŞA BAĞIMLILIĞIN AZALTILMASI GEREKEN BİR KONUDUR
Uzun vadede myostatin geni susturulmuş bir Karadeniz alabalığı damızlık stoku oluşturmayı hedefleyen Bayır, mutant balıkların bu aşamada pazarlanmasının yasal olmadığını ifade etti. Bayır, artan dünya nüfusu, küresel iklim değişikliği, pandemiler ve Rusya-Ukrayna çatışması gibi coğrafi risklerin, ülkelerin gıda üretiminde dışa bağımlılıklarını azaltmasının önemini artırdığını belirtti.
ÜÇ YILDIR DEVAM EDEN ÇALIŞMALAR
CRISPR/Cas9 tekniğinin genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) ile karıştırılmaması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Abdulkadir Bayır, bu tekniğin doğada zaten mevcut olan mutasyonları insan eliyle oluşturduğunu aktardı. “Hiçbir teknik mükemmel değildir. Bu tekniği hayata geçirebilmek için yaklaşık 3 yıldır yoğun olarak çalışıyoruz. Hedeflerimizden biri ise ürettiğimiz mutant balıkları gıda güvenliği perspektifinden detaylı olarak incelemek.” dedi.