Masada, Amerika Birleşik Devletleri Temsilcisi Zalmay Halilzad Afganistan yönetimi ve Taliban olacak. Toplantıların 10 günlük maraton şeklinde yapılması planlanıyor.
Toplantıda hedef ABD ve Taliban arasında bir mutabakat zaptının imzalanması ve bir yol haritasının ortaya çıkarılması. Cuma günü Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani de İstanbul’da olacak.
Kritik toplantı öncesi,, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Afgan mevkidaşı Hanif Atmar ile telefonda görüştü. İki isim, İstanbul’da gerçekleştirilerecek konferansa dair görüş alışverişinde bulundu.
İSTANBUL BARIŞ KONFERANSI
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Amrullah Salih de Türkiye’de düzenlenecek barış konferansı için hazırlıkların yapıldığını bildirdi.
İstanbul barış konferansında ele alınacak konuların içerisinde değerlerin ilkeleri, ateşkes sağlanması ve barış hükümeti kurulması konularının yer aldığını dile getiren Salih, “Taliban eğer gerçekten barış istiyorsa ateşkes yapması lazım.” dedi.
Salih, Afganistan hükümetinin Taliban ile ciddi bir şekilde müzakere etmeye hazır olduğunu vurguladı.
Taliban’ın artık iyi düşünmesi gerektiğini belirten Salih, Taliban hükümetinin asla geri gelmeyeceğini sözlerine ekledi.
TALİBAN İLE BARIŞ SÜRECİ
Afganistan’da en büyük yabancı askeri varlığa sahip ülke ABD, eski Başkan Donald Trump döneminde, Taliban ile Katar’ın başkenti Doha’da anlaşma imzalamıştı.
Trump yönetimi, NATO içinde istişare etmeden ve müttefiklerine danışmadan 29 Şubat 2020’de yaptığı anlaşmayla 1 Mayıs’a kadar Afganistan’daki tüm yabancı güçlerin ülkeden ayrılacağı taahhüdünde bulunmuştu. Taliban da buna karşılık çekilmeye kadar yabancı güçlere saldırmamayı taahhüt etmişti.
Geçen bir yılda, Afganistan hapishanelerinden yaklaşık 5 bin Taliban mahkumu tahliye edilmiş, Taliban’ın rehin tuttuğu 1000 kişi serbest kalmış ve ABD de asker sayısını önemli ölçüde azaltmıştı.
Anlaşma, yalnızca yabancı güçlere saldırmama şartı getirdiği için Taliban, Afgan güvenlik güçlerine yönelik eylemlerine devam etti. Ülkede Taliban’ın üstlenmediği çok sayıda şiddet olayları da yaşandı.
Birleşmiş Milletler Afganistan Yardım Misyonuna (UNAMA) göre, ABD ile Taliban arasında barış anlaşmasının imzalanmasının ardından 3 binden fazla sivil hayatını kaybetti.
Afgan yönetimi ve Milli Uzlaşı Yüksek Konseyi Başkanı Abdullah Abdullah gibi aktörlerin de içinde bulunduğu bir kesime göre ise Taliban, Doha Anlaşması’na uymuyor.
Afgan tarafları, Doha’da Eylül 2020’de başlayan ve ocak ayında ilk turu tamamlanan müzakerelerde usul ve yönteme ilişkin uzlaşı sağladı ancak 22 Şubat’ta tekrar başlayan müzakerelerde içerik kısmına geçilemedi.
Kabil yönetimi, öncelikle Taliban’ın eylemlerini sonlandırmasını ve kapsamlı ateşkese gidilmesini şart koşuyor.
Taliban ise ABD ile yaptığı Doha Anlaşması’na uyarak yabancı güçlere saldırmadığını vurgulayarak, takviminin işletilmesini istiyor. Yabancı güçlerin 1 Mayıs’a kadar ülkeden ayrılması, bir geçiş yönetimi kurulması, mahkumların serbest bırakılmasını talep eden Taliban, lider kadrolarının BM Güvenlik Konseyinin terör listelerinden çıkartılmasını bekliyor.
GÖZLER İSTANBUL TOPLANTISINDA
Afganistan müzakerelerinde tıkanıklığın aşılamaması ve ABD’nin taahhüt ettiği yabancı güçlerin çekilme tarihinin yaklaşması, uluslararası toplum açısından Afganistan’da tehlike çanlarının çalmasına neden oldu.
Afganistan’da askeri güç bulunduran çok sayıda NATO ülkesi, belirsizliğin giderilmesini bekliyor. Halihazırda ülkede, ABD askerlerinin sayısı, diğer ülke askerlerinin toplamının altında bulunuyor.
ABD ve NATO’nun Afganistan’dan çekilmesi durumunda, bu ülkede askeri güç bulundurmaya devam edecek ülkelerin Kabil yönetimiyle ikili anlaşmalar yapması gerekecek.
Böyle bir dönemde, Türkiye’nin görüşmelere ev sahipliği yapması gündeme geldi.
Diplomatik kaynaklar, Türkiye’de buluşma önerisinin ABD yönetiminden önce Afgan taraflarınca Ankara’ya birçok kez iletildiğini belirtti.
Türkiye, Birleşmiş Milletler (BM) ve Katar ile eş güdüm halinde Afgan taraflarla temaslar yürütüyor.
Dışişleri Bakanlığı, İstanbul’daki toplantı için katılımcı ülkeler, temsilcilerin düzeyi ve katılım düzeni üzerinde çalışıyor ve katılım konularını ilgili taraflarla yoğun şekilde istişare ediyor.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Afgan ve Katarlı mevkidaşlarının yanında ilgili taraf ülkelerin yetkilileriyle de telefon görüşmeleri yapıyor.
Diplomatik kaynaklar, Afgan taraflarıyla görüşmelerin tam bir şeffaflık içerisinde götürüldüğüne, Türkiye’nin her iki tarafın da güvenine sahip olmasının önemli bir avantaj olduğuna dikkati çekiyor.
Kaynaklara göre, Türkiye, taraflara ara buluculuk ya da kolaylaştırıcı rol dayatma arayışında değil.
Doha sürecini tamamlayıcı ve destekleyici nitelikte görülen İstanbul toplantısı için Taliban ile temaslar, grubun Doha’daki siyasi ofisi üzerinden gerçekleştiriliyor.
Türk yetkililer, toplantıdan verimli sonuçlar elde edilebilmesi açısından dar katılımlı görüşmelerde, Afganların karar alma yeteneği haiz isimlerle temsil edilmesini arzu ediyor.
Türk Dışişleri, süreçle ilgili çalışmaları Ankara’da güvenlik bürokrasisi başta olmak üzere ilgili tüm kurumlarla koordinasyon içerisinde yürütüyor.
Türkiye’nin Afganistan Özel Temsilcisi olarak atayacağı isim üzerinde ise değerlendirmeler devam ediyor.
Diplomatik kaynaklar, İstanbul toplantısının gelecek haftalarda yapılabileceğini belirtiyor.