DEPREM KONUTLARINDA SONUNA YAKLAŞILIYOR
Deprem konutlarının inşasında sona gelindiği belirtiliyor. Yapılan açıklamalar bu yıl sosyal konut ve kentsel dönüşümün hükümetin öncelikli gündemi olacağını gösteriyor. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, kentsel dönüşüme ayıracakları kaynağı 3 kat artıracaklarını ifade ediyor. Bu durum, vatandaşların bu kaynaktan nasıl faydalanacağı ve hangi destekleri alabileceği sorularını gündeme getiriyor.
KONUT DESTEKLERİ VE KAMPANYALAR
İstanbul’da uygulanan Yarısı Bizden kampanyasına bu yıl talebin artması öngörülüyor. Kampanya ilk açıklandığında belirli bir dönemi kapsıyordu ancak sonrasında ‘süresiz’ bir hale geldi. Temel kurallar ise şöyle:
İstanbul’un 39 ilçesinde riskli yapıya sahip olan herkes bu kampanyadan yararlanabiliyor. Bir konut için 700 bin TL hibe ve 700 bin TL kredi, her ilave konut için 1 milyon 400 bin TL kredi sunuluyor. Bir dükkan için 350 bin TL hibe ve 350 bin TL kredi, diğer dükkanlar için ise 700 bin TL kredi desteği sağlanıyor. Hak sahiplerine kredi verilirken gelir ve kredi puanına bakılmıyor.
Bina yerine büyük alan dönüşümlerinde uzlaşma sağlandığında, Kentsel Dönüşüm Başkanlığı, TOKİ ve Emlak Konut devreye giriyor. Hibe tutarı, bina maliyetinden düşülerek kalan borç uzun vadeli uygun ödeme koşullarıyla taksitlendiriliyor.
KİRA DESTEĞİ HİBE TARİFESİ
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, kira desteğinde 2025 tarifesini yakın zamanda açıklamıştı. Bu doğrultuda, illere göre değişmekle beraber ev sahiplerine aylık 4 bin 500 lira ile 8 bin lira arasında kira desteği veriliyor. Kira yardımları, riskli yapılarda 18 ay, riskli ve rezerv alanlarda ise en fazla 48 ay sağlanıyor.
Kiracılara iki aylık kira yardımı tek seferde sunuluyor. Sınırlı ayni hak sahibi olarak ikamet edenlere de beş aylık kira yardımı veriliyor. Tahliye desteği olarak ise tek seferde 100 bin TL yardım ediliyor. Böylelikle bir konut için toplamda destek miktarı 1.5 milyon TL’yi buluyor. Tahliye desteğini, evde kiracı varsa kiracı, ev sahibi varsa ev sahibi alıyor.
YENİ PROJE VE BANKA İŞLEMLERİ
Yeni proje için kat irtifakı kurulduktan sonra hak sahibi tespiti için ilçe belediyesine başvuruluyor. Bakanlık tarafından belirlenen randevu gününde hak sahibi ile hibe taahhütnamesi ve kredi sözleşmesi imzalanıyor. Bina bazlı dönüşümde ödemeler hak sahipleri adına yüklenici firmaya yapılıyor.
Vatandaş, kredi geri ödemelerine yapı ruhsatının alınmasından 2 yıl sonra başlıyor ve 10 yıla kadar vade uygulanıyor. Ödemenin başladığı ilk yıl faiz uygulanmıyor, sonraki yıllarda TÜFE oranının yarısı kadar artış oluyor. Kira ödemelerinin başlatılması için riskli yapının yıkılması gerekiyor ve başvurular bir yıl içinde yapılmalı. Yarısı Bizden kampanyasından faydalananlar, ikamet şartıyla kira desteğinden de yararlanabiliyor.
KREDİ FAİZ DESTEĞİ
Bakanlık, kampanya ve kira desteğinin yanı sıra kentsel dönüşüm kredilerine de faiz desteği sunuyor. Bu kapsamda, riskli alan, rezerv alanda olan ve binası için riskli yapı kararı alınan malikler bu destekten yararlanabiliyor. Riskli yapılarda en az 1 yıl oturan kiracı ya da sınırlı ayni hak sahipleri de kredi kullanabiliyor. Eğer dönüşüm çerçevesinde yıkılan konut veya işyeri aynı yerde yapılmıyorsa, farklı bir konut ya da işyeri almak isteyenlere de kredi tanınıyor.
Güncel üst limitler şu şekilde: Konut yapım ve edinimi için 1 milyon 250 bin lira, işyeri yapımı için 800 bin lira, işyeri edinimi için 350 bin lira, güçlendirme için 320 bin lira. Konut kredilerinde 10 yıl, işyeri için 7 yıl vade uygulanıyor. Birden fazla konutu olan hak sahiplerinin ilk konutu için kullanacakları kredilere uygulanan faiz desteği oranı yıllık 840 baz puan (aylık 0.70), ikinci ve sonraki konutlar için ise bu oran 720 baz puan oluyor. Kentsel dönüşüm kredisi için faiz oranı yüzde 3.89 olduğunda, kamunun yüzde 0.70 desteği ile oran yüzde 3.19’a iniyor. Ayrıca güçlendirmede yıllık 600 baz puan, işyeri kredilerinde 480 baz puan destek sağlanıyor.
Bu alanda en önemli sorun yüksek faizler ve bankaların kredi taleplerine olumsuz dönüş yapması. Dönüşüme özel düşük faizli bir kampanya olduğu takdirde sürecin hızlanabileceği belirtiliyor.
İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ’NİN ROLÜ
İstanbul’da 600 bini çok riskli olmak üzere 1.5 milyon konut yenilenmeyi bekliyor. Deprem olmadan meydana gelen çökmeler, dönüşümün hızlanması gerekliliğini ortaya koyuyor. Bakanlık desteklerinin yanı sıra İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) vatandaşları desteklemek için adımlar atıyor. İBB yetkilileri, mevcut durumu şu şekilde özetliyor:
KİPTAŞ ve İstanbul İmar AŞ paydaşlığıyla yürütülen ‘İstanbul Yenileniyor’ projesi çerçevesinde, vatandaşa maliyetler hesaplanıyor. Mevcutta en düşük metrekare maliyeti ortalama 27 bin TL. Tek yapılarda 18 ay vade farksız, çoklu yapılarda ise 24 ay vade farksız ödeme imkanı sunuluyor. KİPTAŞ, bankalara kefalet vererek vatandaşa kredi kullandırıyor.
Hızlı Tarama Yöntemi ile en riskli gruptaki binalar için yapılan kentsel dönüşüm kira yardımları yüzde 55 artırıldı. İstanbul’da ikamet eden maliklere 18 ay boyunca verilen kira desteği 7 bin TL’ye çıkarıldı. Emeklilere ödenecek miktar ise 9 bin TL olarak belirlendi. Kiracılara 12 ay süresince 7 bin TL yardım sağlanacak; emekli kiracılar ise 9 bin TL yardım alacak. Binada ikamet etmeyen maliklere aylık 4 bin 500 TL ödenmesi karara bağlandı. İBB’den kira yardımı alanlar, aynı zamanda bakanlığın sunduğu kira yardımından da yararlanabiliyor.
KİPTAŞ ile uzlaşma sağlanan projelerde, hane halkı toplam geliri 3 asgari ücretin altında olanlar ayrıca destekleniyor. Düşük gelirli vatandaşların borçlanma bedelinin yüzde 40-60’ı, emekli olurlarsa yüzde 45-65’i İBB tarafından karşılanıyor.