ÇALIŞANLARIN ÜCRETLERİNE YENİ ARTILAR
1 Ocak itibarıyla milyonlarca çalışanın ve emeklinin alacağı ücretlerde ciddi bir artış yaşandı. Bu artışlar, çalışanların sigorta niteliğindeki kıdem tazminatını da yukarı çekiyor. En düşük ve en yüksek kıdem tazminatı, geçmişteki işte geçen yıllara bağlı olarak artırılıyor. İhbar tazminatı da maaş artışlarıyla paralel olarak yükseliyor. Çalışanların kıdem tazminatı, son işyerinde geçirilen her tam yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanıyor. Tazminatın alt limiti asgari ücrete bağlı olarak belirleniyor. Asgari ücret, 1 Ocak itibarıyla yüzde 30 oranında artışla brüt 26 bin 5 liraya yükselmiş durumda. Bu da en düşük tazminatın baz alındığı tutar oluyor. Kıdem tazminatında tavan ise memur maaş katsayısına göre belirleniyor ve her 6 ayda bir güncelleniyor.
10 YIL ÇALIŞANLARIN TAZMİNATLARI
3 Ocak’ta açıklanan verilere göre, enflasyonla birlikte memur maaş artışı yüzde 11.54 seviyesine geldi. Bu durumda, 1 Temmuz-31 Aralık 2024 tarihleri arasında uygulanan kıdem tazminatı tavanı 46 bin 655 liraya yükseliyor. Böylece her yıl için yaklaşık 5 bin lira artış sağlanmış oluyor. 10 yıl süresince aynı işte çalışanlar bu yıl ayrılacak olurlarsa, 47 bin 943 lira fazladan tazminat alacak; toplamda 463 bin 393 lira tazminat elde edecekler. Asgari ücretle çalışan bir kişi ise geçen yıla göre yaklaşık 60 bin lira daha fazla yani toplamda 258 bin 288 lira net tazminat alabilecek. Dolayısıyla, eğer bu kişi aralıkta işten ayrılmış olsaydı, eline 198 bin 610 lira geçecekti.
İHBAR TAZMİNATINDAN HANGİ ŞARTLARLA FAYDALANILIR?
İhbar tazminatında herhangi bir tavan sınırı olmadığı için brüt maaş üzerinden hesaplanıyor. Burada dikkate alınması gereken ihbar süresi. 10 yıl çalışmış bir kişi için 56 gün üzerinden ihbar tazminatı ödenecek. İşe girdiği günden itibaren altı ay geçmemiş olan işçilere iki haftalık, 6 ay-1.5 yıl arası çalışanlara dört haftalık, 1.5-3 yıl arası çalışanlara altı haftalık ve 3 yılın üzerinde çalışanlara sekiz haftalık ihbar süresi veriliyor. Örneğin, bugün 50 bin lira brüt ücreti olan ve 10 yıllık çalışma süresini dolduran biri, işten kendi isteği dışında çıkarılırsa 56 günden ötürü 78 bin 624 lira ihbar tazminatı alabilecek.
EMEKLİLİKTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Çalışanlar, kendi istekleriyle işten ayrıldıkları durumda da kıdem tazminatı elde edebiliyor. Bunun için emeklilik önemli bir sebep. Emeklilik için tarihleri dikkatlice takip etmek gerekiyor. 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olan ve 15 yıl boyunca 3600 gün sigortalılık süresini dolduranlar, SGK’dan “yaş dışında emeklilik şartlarını yerine getirmiştir” yazısını alarak işyerine verip istifa ettiklerinde kıdem tazminatı alma hakkı kazanıyor. 8 Eylül 1999-30 Nisan 2008 tarihleri arasında sigortalı olanların ise iki farklı seçeneği mevcut. İlk seçenek, 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 gün prim ödenmesi. Bu şartları tamamlayan kadınlar 58, erkekler ise 60 yaşında emekli olabiliyorlar.
PRİM GÜN YETERLİLİĞİ VE EYT HAKLARI
İkinci seçenek ise 7000 prim gün sayısını tamamlamak. Bu sayıyı tamamlayan kadınlar 58, erkekler ise 60 yaşını doldurduğunda emekli olabiliyor. Yani burada sigortalılık süresi aranmıyor. 19 yıl 5 ay 10 gün prim ödeyenler, SGK’dan yazı alarak çalıştığı yerden istifa ederek kıdem tazminatını yasal yoldan alabilirler. 1 Mayıs 2008’den sonra işe girenler için gerekli prim gün sayısı 5400 olacak ve her yıl bu süre 100 gün artarak 4500’den 5400’e yükselecek. EYT kapsamına girenler de primlerini tamamladıklarında emekli olabiliyor. Bu durumda yaklaşık 2 milyon kişinin EYT’den faydalanabileceği bilgisi mevcut. Ayrıca EYT’den yararlanarak istifa edenler de kıdem tazminatlarını alabiliyor.
TEKRAR EMİKLİK HAKKI
Emekli olup, emekli aylığını kestirmeden çalışmaya devam edenler “emeklilik gerekçesiyle” kıdem tazminatı alamıyor. Ancak işten çıkarılma, geçerli nedenler gibi durumlarda normal şartlarda tazminat alabilirler. Kıdem tazminatını sıfırladıktan sonra emekli maaşlarını kestiren emekliler, yeniden emeklilik talebi vererek emeklilik sonrası sürelerin tazminatlarını da alabilirler.