MUĞLA BACASI: TARİHİ VE YAPIM TEKNİKLERİ
Muğla’nın inşaat sektöründe ‘Muğla Bacası’ olarak bilinen ve 28 alaturka kiremitten yapılan bacalar, yaklaşık 200 yıldır poyraz rüzgarlarına karşı koruma sağlıyor. Bu bacalar, dayanıklılığıyla dikkat çekiyor ve yapım teknikleriyle işlevselliği sayesinde özellikle sert kış aylarında ‘Deli Mehmet’ olarak adlandırılan poyraz rüzgarlarına karşı evleri koruyor. Aynı zamanda karbonmonoksit zehirlenmelerine karşı da etkili bir çözüm sunuyor. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’nden Prof. Dr. Ayşe Aydın, Muğla Bacası’nın tarihine değinerek, bu yapının 1825’li yıllardan beri kullanıldığını ve hala yaygın olarak bulunduğunu aktarıyor. Prof. Dr. Aydın, “Bu bacalar ciddi hesaplama ve tecrübenin sonucunda oluşturulmuştur. Yapımında kullanılan 28 alaturka kiremit, dört yanı açık yapısıyla soba tütmesini engellerken yağışlı ve rüzgarlı havalarda bile üstün performans sağlıyor” diyor.
TARİHTEN GÜNÜMÜZE MUĞLA BACASI
Türk ve Rum aileleri tarafından kullanılan, piramidal veya konik formlu bu bacalar, başlangıçta zengin ailelerin evlerinde yer alıyordu. Prof. Dr. Aydın, “Muğla Bacası’nın kökeni Rum adalarına dayanmaktadır. Halk arasında poyraz rüzgarları ve yağışlı havalar nedeniyle bu bacalar tercih edilmiştir. İlginç bir şekilde, yerli aileler bacaların üst kısmındaki haç formu nedeniyle başlangıçta bu tasarımı benimsememiştir” diye belirtiyor. Bu, yerel kültürün ve tercihlerin zenginliğini gözler önüne seriyor.
MUĞLA BACASI’NIN KÜLTÜREL ÖNEMİ
Bacaların yapım tekniklerine de değinen Prof. Dr. Aydın, Muğla Bacası’nın mimarisini şu şekilde açıklıyor: “Muğla Bacası, dörtgen planlı bir baca üzerine dört düz ve dört ters üçgen formunda kiremitlerin yerleştirilmesiyle yapılır. Düz üçgenlerin tepe noktalarındaki kiremitler haç formunu oluşturur ve bu yapıda toplam 28 alaturka kiremit kullanılır.” Günümüzde Muğla merkez başta olmak üzere Milas, Yatağan, Ula, Köyceğiz ve Ortaca gibi ilçelerde sıkça görülen bu bacalar, sadece bir yapı unsuru değil, aynı zamanda bölgenin kültürel ve mimari mirasının önemli bir parçası olarak kabul ediliyor. Muğla Bacası, geçmişten bugüne işlevselliği ve estetiği bir araya getirerek hem tarihi hem de mimari açıdan eşsiz bir miras olmayı sürdürüyor.