ÖFKE VE DAVRANIŞLAR
Öfke anında verilen tepkiler, küsme, surat asma, bağırma, çağırma veya azarlama gibi davranışları içerebiliyor. Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bunlar öfkenin dışa vurum şekilleri olarak değerlendirilebilir. Öfke kontrolü eğitiminde kişilere öfkenin doğal ve insani bir duygu olduğunu, ancak bu duyguyla nasıl başa çıkılması gerektiğini öğretmeye çalışıyoruz” diyor. Öfkenin önce hissetme, ardından tepki verme ve en sonunda düşünme aşamalarından geçtiğini belirten Tarhan, soğuk kanlı kalmanın önemini vurguluyor. Ayrıca, öfke ile mücadelede itfaiyeci modelini öneriyor.
ÖFKENİN DOĞASINI ANLAMAK
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, öfkenin herkesin yaşadığı bir duygu olduğunu ve çocuklarda bile doğal bir şekilde ortaya çıktığını ifade ediyor. “Öfke genellikle kişinin kendini savunma ihtiyacı hissettiği, tehdit altında olduğu, korku yaşadığı veya güvende hissetmediği durumlarda oluşur. Bu süreçte kişi bir his yaşar, ardından bu hisse bir tepki verir ve son olarak düşünme aşaması devreye girer. Genellikle önce his, ardından davranış ve son olarak düşünme süreci işlediği için kişi hata yapabilir” diyor.
YARGILANMA KORKUSU VE ÖFKE
Öfke kontrolü sürecinde olumsuz düşünceleri araştırdıklarını belirten Tarhan, “Kişi kendini değersiz hissedebilir. Bir olayda önemsenmediğini, reddedildiğini ya da küçümsendiğini düşünebilir. Benden hoşlanılmıyor, beni aşağılıyorlar, emeğime saygı gösterilmiyor gibi düşünceler geliştirebilir” diyerek bu düşüncelerinin öfkeyi tetikleyebildiğini aktarıyor. Tarhan, yargılanma korkusunun da öfkeyi artırabileceğine dikkati çekiyor.
ÖFKE ANINDA NE YAPILMALI?
Öfke anında nasıl davranılması gerektiğine dair önerilerde bulunan Tarhan, “Yangın çıktığında önce yangının söndürülmesi amaçlanır. Sonra soğutulur ve en son da nedenine bakılır. Öfke durumunda da olaya itfaiyeci modeli ile yaklaşmak gerekiyor: Önce söndür, sonra sebebini araştır” diye konuşuyor. Ayrıca, depresyonun da öfkelilik şeklinde kendini gösterebileceğini ifade ediyor.
DUYGU DURUM BOZUKLUĞU VE ÖFKE
Bir kişi duygu durum bozukluğu eğilimindeyse, bu durumun öfkeyi artırabileceğini belirten Tarhan, “2000’li yıllarda Türkiye’ye manyetik uyarım tedavisini ilk getirdiğimiz dönemde depresyonda olan, kimseyle konuşmayan, gülmeyen ve hiçbir ilaç tedavisine yanıt vermeyen bir hasta gelmişti” diyor. Bu süreçte tedavilerinin nasıl değiştiğini ve öfkenin ortaya çıkışını anlatıyor.
ÇÖZÜMÜ OLAN DURUMLAR
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, günlük yaşamda öfkenin çoğunlukla çözülebilen durumlar olduğunu belirtiyor. “Burada önemli olan kişinin şu soruyu sorabilmesidir: Hangi ilkem ya da prensibim zedelendi?” diyor. Kişinin öfkesini analiz edebilmesi gerektiğini ve bu sürecin sağlıklı bir şekilde yönetilmesine dair yönlendirmede bulunuyor.
ÖFKE BİR ENERJİ KAYNAĞIDIR
Tarhan, öfkenin enerji yönetimi meselesi olduğunu ifade ediyor. “Öfke bir enerji kaynağıdır ve doğru şekilde yönetilmesi gerekir. Öfke, cinsellik ve akıl gibi insandaki temel yaşam enerjilerindendir. Ancak bu enerjilerin iki uç noktada olması zararlıdır” demektedir. Beslenme ve davranış biçimlerinin dengeli bir şekilde kullanılmasının önemini vurguluyor.
ÇOCUKLARDA ÖFKE KONTROLÜ
Özellikle çocuklarda katılma nöbetlerinin öfke nöbetleri olarak kendini gösterebileceğini ifade eden Tarhan, “Eğer anne-baba bu durumu doğru yönetemezse, çocuk isteklerinin her zaman karşılanabileceğini düşünür” diyor. Doğru yönetim ve sakin bir yaklaşım ile bu davranışın zamanla sona erdirilebileceğini aktarıyor.
DUYGULARI YÖNETME BEYİN DENGESİ
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, olumsuz düşüncelerin insan zihninde otomatik olarak oluştuğunu belirtiyor. “İnsan beyni, olumsuz düşünceleri olumlu düşüncelere kıyasla altı kat daha hızlı algılar” derken bunun hayatta kalma içgüdüsüyle ilgili olduğunu ifade ediyor. Olumsuzluğu fark ettikten sonra olumlu yönde hareket etmenin önemini vurguluyor.
TOPLUMSAL ÖFKE DURUMU
Son olarak toplumun genelinde görülen öfke durumuna değinen Tarhan, “Ne yazık ki, toplum olarak çok öfkeli bir hale geldik. Oysa bu sorunların çözümü oldukça basit” diyor ve bireysel yatırımların önemine dikkat çekiyor. Kendine yapılan yatırımın toplumsal olarak en değerli katkıyı sağlayacağını ifade ediyor.