ÖNYARGIYI ANLAMAK VE ETKİLERİ
İkili iletişimlerde bir birey önyargılarına dayanıyorsa, bu durum karşısındaki kişiyi daha derin bir düzeyde tanımasına mani oluyor demektir. “Bu, hiç kimseye faydası olmayan, mantıksız bir tutum ve zihniyet.” Önyargı, Latince “prejudicium” kelimesinden türetilmiştir ve “adaletsizlik” ile “ön karar” anlamını taşır. Bilinçsiz önyargı, bir bireyin belirli bir grup hakkında farkında olmadan duyduğu önyargıyı belirtir. Örtülü önyargı olarak da adlandırılan bu tutum, belirli ırklara, cinsiyet kimliklerine, cinsel yönelimlere, fiziksel yeteneklere ve kişisel özelliklere sahip bireylere karşı gelişebilir.
ÖNYARGILARIN PSİKOLOJİK TEMELLERİ
Peki, önyargının arkasındaki psikoloji nedir? “Ötekinin mensup olduğu din? Siyahi ya da Asyalı oluşu?” Bu tür faktörler insanların bakış açısını ve davranış biçimlerini etkileyebilir. Bir grubun üyelerine karşı olumsuz hisler, kalıplaşmış düşünceler ve ayrımcılık eğilimi, toplumda sıklıkla görülen ırk, din, cinsiyet ve kültür temelli önyargıları örnekler. Önyargı ile ayrımcılık aynı şey değildir; önyargı, tutum ve inançları ifade ederken, ayrımcılık önyargılardan doğan eylemleri temsil eder. Zihinimizde kategoriler oluştuğunda normal önyargının temeli atılmış olur.
BİLİNÇSİZ ÖNYARGIYLA MÜCADELE
Normal önyargıya sahip olmak kaçınılmaz olabilir. Hızlı sınıflandırmalar, bireyleri ve dünyayı etkileyen yanlış varsayımlara yol açabiliyor. İster derinlemesine kök salmış, ister öğrenilmiş ya da örtülü bir önyargı olsun, buna karşı mücadele etmek büyük bir önem taşıyor. “Neden önyargılı düşüncelere kapılıyorum?” diye kendinizi sorguladınız mı? Bir grup hakkındaki yargınızın doğruluğuna dair kanıtlarınız var mı? “Önyargılı olmamam mümkün mü?” diye düşündünüz mü? Deneyimlerin, düşüncelerin ve gözlemlerin, bazı önyargıların oluşmasına yol açmış olabilir.
BİLİNÇSİZ ÖNYARGININ ETKİLERİ
Bilinçsiz önyargı, sosyal gruplara yönelik anlayışımızı, eylemlerimizi ve kararlarımızı farkında olmaksızın etkileyen tutum ve yargılardır. Bu süreç kontrole kapalıdır ve çeşitli faktörler tarafından biçimlendirilir. Birçok birey bu eğilime sahip olduklarının farkında olmayabiliyor. İnsanlar karar verme süreçlerinde bilinçsiz önyargılara sahiptir. Bilinçsiz önyargının çok sayıda ifade biçimi bulunuyor; bu nedenle bireyleri ve günlük ilişkileri nasıl etkileyebileceğimizin farkında olmak önem taşıyor. Bilinçli farkındalık ise bu bağlamda kritik bir rol oynuyor. Bilinçsiz önyargı, sosyal ilişkileri birçok alanda olumsuz etkileyebilir.
ÖNYARGIYLA BAŞA ÇIKMA BECERİSİ
Bilinçsiz önyargıyı tanımak ve engellemek, geliştirilmesi gereken bir beceridir. Bu becerinin temeli, bilgi, birikim, farkındalık ve bilinçtir. Sonuç olarak, bilinçsiz önyargı, bireylerin çevrelerindeki diğer bireyler hakkında hissettiklerini ve düşündüklerini etkileyen bir tutumu tanımlar. Bu tutumlar bazı durumlarda çok köklü olabilir ve bireylerin duygusal ve rasyonel tepkilerini etkileyebilir. “Önyargılar bir noktaya kadar insanların hayatını kolaylaştırır. Çünkü düşünmek gayret ve enerji gerektirir, yargılamak ise kolaydır. Çünkü anlamak sorumluluk yükler.” diyerek noktayı koymak mümkündür.
Bu nedenle, önyargılara karşı daha bilinçli bir yaklaşım benimsemek ve kendimizi eğitmek, hem kişisel hem de profesyonel hayatta değerli kazançlar sağlayabilir.