Tanımsız Yeşil Üniformalı Komandolar, Kırım’ı Ele Geçirdi

KIRIM’IN ELE GEÇİRİLMESİ VE SONRAKİ GELİŞMELER

Şubat 2014’te tanımlanamayan yeşil üniformalı, gizemli, maskeli komandoların yerel parlamentoyu ele geçirip yarımada boyunca yayılması sırasında Rusya lideri Vladimir Putin, ülkesinin Kırım’ı ele geçirmesiyle ilgili herhangi bir bağlantısı olmadığını belirtti. Bu “küçük yeşil adamlar”, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalle sonuçlanan 2022 savaşının ilk adımları oldu. Kırım’ın geleceği, Başkan Donald Trump’ın barış planının merkezine yerleşti. Bu durum, Ukrayna lideri Volodyimir Zelenskiy’nin yarımadanın Rus kontrolünü kabul etmemesini zorunlu kılıyor. Trump’ın planının detayları tam olarak bilinse de, medyaya göre ABD’nin Kırım’ı, Rusya’nın yasal parçası olarak tanıması öne sürülüyor. Trump, “Ukrayna’nın güney yarımadası yıllar önce kaybedildi” diyerek, barış görüşmelerinde “müzakerelerin bir parçası bile değil” olduğunu belirtti. Ancak Zelenskiy, Kırım’ı Ukrayna’nın bölünmez bir parçası olarak kabul etmeyi asla düşünmüyor. Ukraynalı muhalefet milletvekili Iryna Gerashchenko, “toprak bütünlüğü ve egemenlik Ukrayna ve Ukraynalılar için kırmızı çizgi” demekte.

PUTİN’İN PLANLARI VE KIRIM’IN STRATEJİK ÖNEMİ

Trump, Zelenskiy’ye “Eğer Kırım’ı istiyorsa, neden 11 yıl önce tek kurşun atılmadan Rusya’ya teslim edildiğinde bunun için savaşmadılar?” sorusunu yöneltmekte. Gerçi pek fazla atış olmadı, ama Kırım, bir iktidar boşluğu döneminde silah zoruyla ele geçirildi. Putin, Ukrayna’nın Rusya yanlısı liderinin düşürülmesinin hemen ardından yetkilileriyle gece boyunca süren bir toplantıda bu toprak gaspını planladığını itiraf etti. Bir barış anlaşması yapmak için acele eden bir ABD lideri için Kırım, büyük bir engel teşkil edebilir. Trump, Ukrayna’nın yakın gelecekte Kırım’ı geri alma şansının çok az olduğunu ve fiilen Rusya’nın kontrolü altında bulunduğunu ifade ediyor. Ancak bu durum, yasal olarak tanımaktan çok farklı bir tutumdur. Zelenskiy, Trump’ın 2018’deki Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun yaptığı bir Kırım açıklamasını hatırlatıyor. Pompeo, ABD’nin “Rusya’nın Kırım’ı ilhak girişimini” reddettiğini ve Ukrayna’nın toprak bütünlüğü sağlanana kadar bunu devam ettireceğini belirtmişti. Zelenskiy, Trump’ın bu konuda Ukrayna’yı desteklemeye devam etmesi gerektiğinin altını çiziyor.

ULUSLARARASI PERPECTİF VE KIRIM TATARLARI’NIN DURUMU

Uluslararası toplum tarafından tanınmayan bir toprak ilhakının ABD tarafından yasal kabul edilmesinin ne anlama geleceği, uluslararası hukuk ve BM Şartı açısından önem taşımakta. Rusya’nın işgali başlattıktan sonra İstanbul’da, Rusya ve Ukrayna’nın sorunları 10-15 yıl içinde çözmeyi önerdiği bir fikir gündeme geldi. Bu fikir tutmadı, ancak bu durumun üstesinden gelmenin bir yolu olarak görüldü. Zelenskiy, Kırım’dan vazgeçme yetkisine sahip olmadığını belirtiyor: “Burada konuşulacak bir şey yok. Bu anayasamıza aykırı.” Ukrayna Anayasası’nın 2. Maddesi, ülkenin egemenliğinin “mevcut sınırları içinde bölünmez ve dokunulmaz” tüm topraklarına yayıldığını belirtmekte. Bu nedenle, Ukrayna’nın toprakları üzerindeki herhangi bir değişiklik, Ukrayna Parlamentosu tarafından onaylanması gereken ulusal bir referanduma sunulmak zorunda. Kiev ile sorun yaşayan sadece Trump değil, Rusya da Ukrayna anayasası konusunda barış çabalarının önünde bir engel olduğunu düşünüyor.

KIRIM VE ULUSLARARASI YANSIMALAR

Kırım, geçmişte Rusya’nın topraklarının bir parçası olarak değerlendiriliyor. Putin, Kırım ile Karadeniz tatil beldeleri ve iklimin “yaşayan ve kopmaz bir bağ” oluşturduğunu belirtiyor. Ancak Kırım, 1991’de Sovyetler Birliği’nin çöküşünün ardından bağımsızlık yönünde oy aldı. 2014 yılındaki ilhak sonrasında Putin, Kırım üzerindeki kontrolü güçlendirmek adına çeşitli altyapı projeleri gerçekleştirdi. Tarihi nedenlerle Rusya, Kırım’ı asırlar boyunca kendi topraklarından biri olarak görmekte. Çarlık döneminde Kırım, 1783’te Rusya tarafından ilhak edilmişti. Putin, “Sovyetler tarafından soyulma ve yağmalanma” olduğu iddiasıyla Kremlin’deki durumu meşrulaştırmaya çalışıyor.

Bu durum, Ukrayna’nın barış karşılığında herhangi bir toprak tavizini kesinlikle reddetmesi gerektiği konusunda Kırım Tatarlarını temsil eden Meclis’in Başkanı Refat Çubarov’un görüşlerini pekiştiriyor. Çubarov, “Kırım, yerli Kırım Tatar halkının vatanı ve Ukrayna’nın ayrılmaz bir parçasıdır” demekte. Trump’ın barış planının bazı detayları henüz netleşmemiştir, ancak haberlere ve ABD yetkililerinin beyanlarına göre, Ukrayna’nın çeşitli zor koşullara uyması gerekecek. ABD’li yayın organı Axios, Rusya’nın Ukrayna’nın neredeyse %20’sini işgal etmesi durumunun fiilen kabul edileceğini ve bunun da “sağlam bir güvenlik garantisi” ile destekleneceğini belirtmekte.

Ukraine, AB’ye katılma ihtimaline rağmen NATO’ya alınmayacağı yönünde bir söz alacak. Ayrıca, tüm yaptırımların kaldırılarak ABD ile ekonomik işbirliğinin geliştirilmesi planlanıyor. Ukrayna Başbakanı Denis Şimiyal’in, bu hafta ABD ile imzalaması beklenen maden kârlarının paylaşımı anlaşması da gündemde.