Trump’ın Üçüncü Dönem Başkanlık İsteği

Daha önce de bu konuyla gündeme gelen Trump, Ocak ayında “Bir değil, iki, üç ve hatta dört kez bu görevi yapmak hayatımın en büyük onuru olacak” demiş, sonrasında bu açıklamayı şaka olarak değerlendirmişti. ABD Anayasası, bir kişinin üç dönem başkanlık yapmasını yasaklıyor gibi görünse de, 22. Madde, “Hiç kimse başkanlık görevine iki kereden fazla seçilemez” diyerek durumu açıkça belirtiyor. Aynı maddenin devamında, vekalet dahil herhangi bir sebepten ötürü iki yıl başkanlık yapmış birinin, bir daha seçimlere giremeyeceği ifade ediliyor. Anayasayı değiştirmek için, hem Senato hem de Temsilciler Meclisi’nde üçte iki çoğunluk ve ek olarak eyaletlerin dörtte üçünün onayı gerekiyor. Cumhuriyetçiler, Kongre’nin her iki kanadını kontrol ediyor olsa da, Anayasa değişikliği için gereken çoğunluğu elde edemiyor. Ayrıca, Cumhuriyetçi Parti sadece 32 eyalet meclisini kontrol ediyor.

DESTEKÇİLERİN TEORİLERİ

Trump’ın destekçileri, Anayasa’da daha önce mahkemeye taşınmamış bir yasal boşluk olduğuna inanıyor. Onların iddiası, 22. Maddenin yalnızca bir kişinin iki dönemi aşmasını “açıkça” yasakladığı yönünde. Bu maddenin, “halef” olmayı yasaklamadığı öne sürülüyor. Bu teoriye göre Trump, 2028 seçimlerinde başka bir başkan adayının, muhtemelen kendi başkan yardımcısı JD Vance’in, başkan yardımcısı adayı olabileceğini öne sürüyorlar. Bunu gerçekleştirebilirlerse, başkanın istifa etmesi durumunda Trump “haleflik” yoluyla görevi devralabilir. Trump’ın ilk döneminde danışmanlık yapmış Steve Bannon, Trump’ın “tekrar aday olacağına ve kazanacağına” inandığını ifade ediyor ve bunun için birkaç alternatifin bulunduğunu savunuyor. Cumhuriyetçi Kongre üyesi Andy Ogles, Ocak ayında, bir başkanın peş peşe olmamak kaydıyla üç dönem görev yapabilmesine izin veren bir anayasa değişikliğinin gerekliliğini dile getirdi. Ancak bunun, tüm eski başkanların elenmesi anlamına geldiğini belirtmekte fayda var.

DEMOKRATLARIN TEPKİLERİ

Demokratların bu duruma temelden itirazı var. New York’tan Kongre üyesi Daniel Goldman, Trump’ın üçüncü döneme ilişkin sözlerini “devleti ele geçirme ve demokrasiyi ortadan kaldırma niyetinin son göstergesi” olarak yorumluyor. Goldman ayrıca, Kongre’deki Cumhuriyetçilere seslenerek, “Anayasaya bağlılarsa, Trump’ın üçüncü dönem hedefine karşı çıktıklarını kayda geçireceklerdir” dedi. Trump’ın partisinden bazıları bunun kötü bir fikir olduğunu düşünüyor. Oklahoma’dan Cumhuriyetçi Senatör Markwayne Mullin, Şubat ayında bu girişimlere destek vermeyeceğini açıkça belirtti. Notre Dame Üniversitesi’nde seçim hukuku profesörü Derek Muller, ABD Anayasası’nın 12. Maddesi’ne dikkat çekiyor. Bu madde, “Başkanlık makamına anayasal olarak uygun olmayan hiç kimse Amerika Birleşik Devletleri başkan yardımcısı makamına da uygun olmayacaktır” diyerek, iki dönem başkanlık yapmış birinin başkan yardımcısı adayı olmasının da engellendiğini ifade ediyor. Muller, Anayasa’nın etrafından dolanmaya olanak tanıyacak bir hukuki metin bulunmadığını savunuyor.

TARİHSEL ARKA PLAN

Boston’daki Northeastern Üniversitesi’nde anayasa hukuku profesörü Jeremy Paul da benzer bir düşünceyi dile getirerek, bu yöndeki bir savı destekleyecek “güvenilir bir hukuki argüman” bulunmadığını vurguluyor. Franklin Delano Roosevelt, dört kez başkanlık yaptı ve dördüncü döneminin üçüncü ayında, Nisan 1945’te hayatını kaybedene kadar başkanlık koltuğunda kaldı. Onun başkanlık süresini uzatan etkenler, ABD’deki büyük ekonomik kriz ve İkinci Dünya Savaşı dönemi oldu. O dönemde, başkanlık süresi henüz Anayasa ile sınırlanmamıştı. İki dönem uygulaması, George Washington’ın 1796’da üçüncü bir dönemi reddetmesinden bu yana devam eden gelenekti. Roosevelt’in uzun başkanlık süresi, bu geleneğin 1950’lerin başında 22. Madde ile yasalaşmasına yol açtı.