Türkiye İlaç Ve Tıbbi Cihaz Kurumu, Reçete Zorunluluğu Getirdi

SAĞLIK BAKANLIĞINDAN YENİ HORMON İLAÇLARI DÜZENLEMESİ

Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, 20 Kasım 2024 tarihinden itibaren bazı hormon ilaçlarının yalnızca reçete ile temin edileceğini açıkladı. Kısıtlamaya tabi olan ilaçlar arasında, trans erkeklerin kullandığı testosteron enjeksiyonları ve jeller ile trans kadınların kullandığı östrojen artırıcı kontraseptifler yer alıyor. Bu ilaçlar, trans bireylerin cinsiyet uyum süreçlerinde kritik öneme sahip. Bakanlık bu düzenlemeyle “yanlış kullanımı” ve “suistimalleri” engellemeyi hedefliyor. Ancak LGBTİ+ aktivistler, bu uygulamanın cinsiyet uyum süreçlerini olumsuz yönde etkileyebileceğinden endişeli. Uzmanlar, bu ilaçların reçeteli olması gerektiği konusunda hemfikirdir. Fakat LGBTİ+ bireylerin sağlık hizmetlerine erişimde karşılaştıkları obstaküller, kısıtlamaların cinsiyet değişim süreçlerini zorlaştırdığını vurguluyor.

CİNSİYET GEÇİŞ KLINIKLERİ VE DOKTORLAR

Gazi Üniversitesi’nde psikyatri profesörü olan Prof. Dr. Selçuk Candansayar, “Eğer cinsiyet geçiş klinikleri, psikiyatrlar ve endokrinologlar siyasi baskı altında olmasaydı, bu reçete gerekliliği son derece doğru bir uygulama olabilirdi. Ancak mevcut şartlarda, çoğu trans birey kendi kendilerine aldıkları bu hormon tedavilerini tek çıkış yolu olarak görüyor” diyor. İstanbul’da yaşayan trans aktivist Üzüm, yeni düzenlemelerin etkisini deneyimlediğini belirtiyor ve bu durumdan etkilenen arkadaşları arasında intihar düşüncelerinin arttığını söylüyor. “Birçok kişi ‘Ne yapacağız? Yeniden kadın mı olacağız?’ diye soruyor,” diyor Üzüm. Hormon ilaçlarını sürekli almak zorunda kalan Üzüm, daha önce yaşadığı hastane deneyimlerinden dolayı ilacı yazdırma konusunda korkularını dile getiriyor.

CİNSİYET DEĞİŞTİRME SÜRECİ VE ENGELLER

Türkiye’de cinsiyet değişikliği, Türk Medeni Kanunu’nun 40. maddesi gereği düzenlenmiş yasal bir süreçtir. Cinsiyet değiştirmek isteyenler, yasal olarak belgelenmiş sağlık raporları ile mahkemelere başvurabiliyor. Ancak pek çok birey, bu süreci resmi yollar yerine kendi imkanları ile yürütmeyi tercih ediyor. İsim vermeyen bir TTB ve Türkiye Psikiyatri Derneği üyesi hekim, cinsiyet değiştirmeyi planlayan birçok kişinin psikiyatrist veya endokrinoloğa ulaşmada yaşadığı zorluklardan dolayı kendi başlarına hormon tedavisi kullandığını müşahede ettiğini belirtiyor.

KISITLAMALARIN ETKİLERİ VE UYARILAR

Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, 20 Kasım’daki karar ile bu ilaçlara erişimi reçeteye bağladı ve eczanelere kota getirdi. Eleştiri alan bu kararın bazı doktorlar tarafından, bu ilaçların dikkatle kullanılması gerektiği konusunda bir uzlaşma olduğunu belirtmekte. Prof. Candansayar, “Bu güçlü ilaçlar, yanlış kullanıldıklarında ciddi sağlık riskleri taşıyabiliyor” diyor. Ancak mevcut koşullarda, bu tür kısıtlamaların cinsiyet değiştirme süreçlerine erişimi zorlaştıracağını ifade ediyor. Türkiye LGBTQIA+ Tıp Öğrencileri Ağı, hormon tedavisinin aniden kesilmesinin ciddi fiziksel ve zihinsel sağlık sonuçları doğurabileceğini vurguluyor.

TOPLUMSAL ETKİLER VE GELECEK KAYGILARI

Ankara’da yaşayan trans aktivist Janset Kalan, yeni düzenlemenin yalnızca sağlıkla ilgili sonuçlarının ötesinde, yoksulluğu derinleştirme riski taşıdığını belirtiyor. Cinsiyet uyum süreçlerine ilişkin sağlık hizmeti sunan hastanelerde yoğunluk yaşandığını dile getiren Kalan, bu durumun randevu ve tedaviye ulaşımı zorlaştırdığını savunuyor. Kalan, genç trans bireylerde gelecek kaygısının arttığını da ekliyor.

İLAÇ NEDENLERİNE VE HÜKÜMETİN TUTUMUNA ELEŞTİRİLER

BBC Türkçe’ye konuşan LGBTİ+ hakları savunucuları, yeni kararları eleştiriyor. ILGA, ilaç kısıtlamalarının yoksul transların ilaçlara erişimini olumsuz etkileyebileceğini ifade ediyor. Dernek ayrıca, “Birçok trans artık bu hormonlara ulaşamayacak ve bazıları bunları sağlıksal riskler ve yüksek fiyatlarla temin etmeye çalışacak,” uyarısında bulunuyor. Kaos GL’den İnsan Hakları Uzmanı Defne Güzel ise, cinsiyet uyum süreçlerinin zorluğunun kısıtlamalarla daha da arttığını belirtmiştir.

DENETİM SÜREÇLERİ VE KOMİSYONLAR

Sağlık Bakanlığı, hormon ilaçları ile ilgili kararın ardından devlet hastanelerindeki trans klinikleri için yeni denetim süreçleri oluşturmaktadır. 30 Ocak’ta kurulan “Cinsiyet Değişikliği Denetim ve Değerlendirme Bilimsel Komisyonu,” cinsiyet disforisi tanısı olan hastaların tedavi süreçlerini incelemek üzere atama aldı. Toplumdan gelen baskıları ele alan Prof. Candansayar, bu durumun cinsiyet değiştirme kliniklerini ortadan kaldırmak için bir adım olduğuna dikkat çekiyor.

BEDENLERİMİZ ÜZERİNDEKİ KONTROL VE HÜKÜMETİN ROLÜ

Temmuz, LGBTİ+ bireylerin hükümet tarafından sosyal ve ekonomik sorunlar için günah keçisi haline getirilmeye çalışıldığını ifade ediyor. Temel insan özgürlüklerine yönelik bir tehdit belirtiyor ve durumu toplumsal bir mesele olarak nitelendiriyor. Bu yüzden, tüm bireyleri bu konuya duyarlı olmaya çağırarak, “Bedenlerimizi kontrol etmeye başlayan bir hükümet herkesi etkiler,” sözleriyle derin bir endişe dile getiriyor. BBC Türkçe, Sağlık Bakanlığı’ndan konulara ilişkin yorum talep etti fakat henüz bir yanıt alınamadı.