2024 YILININ KELİMESİ VE BEYİN ÇÜRÜMESİ
Öncelikle, 2024 yılının kelimesini belirlemek için yapılan anketlerin sonuçlarını aktarmak istiyorum. Beynin neden çürümeye başladığı veya eridiği üzerine sorular var. Sosyal medya, özellikle Instagram, Facebook ve Tik Tok gibi platformlar, insanların ne yaptıklarını kayda alıp izleyenlerin ilgi gösterip beğeniler yaparak yorumlar yazdığı yerler. Bu tür etkinliklerle meşgulken kitap okumak için oldukça az zaman kalıyor gibi görünüyor. İstanbul’un kargaşasından kaçınmak amacıyla genellikle tren ve metro kullanırım. Burada gözlemlediğim şey, oturan ya da ayakta olan hemen herkesin elinde telefon bulundurması; parmakların sürekli aşağı kaydırdığı, parmaklar bir saniye durursa sosyal medyada bir şeyi beğeniyor olmaları.
BEYİN ÇÜRÜMESİ OLGUSU
Biraz daha bilimsel bir perspektiften bakacak olursak, beyin çürümesi, düşük kaliteli, basit ve düşünsel çaba gerektirmeyen dijital içeriklerin aşırı ve bilinçsiz bir şekilde uzun saatler boyunca tüketilmesi sebebiyle zihinsel sağlığın ve becerilerin olumsuz etkilenmesi durumu olarak tanımlanabilir. Bu durumu çağımızın dijitalleşen dünyasında çalışan insanlar üzerinde yarattığı tükenmişlik sendromuna da bağlamak gerekiyor. Günümüzde sosyal medyada yapay zeka ile gerçeklik algısını yanıltan içerikler üretmenin artışı, hem gerçek ile sahtenin ayrımını zorlaştırıyor hem de bireylerin kimlik algısını zayıflatıyor. Özellikle çocuk ve gençler üzerinde bu içeriklerin aşırı tüketiminin potansiyel olumsuz etkilerine dair yapılan araştırmaların sayısı da artıyor.
DİJİTAL İÇERİKLERİN SORUMLULARI
Bu dijital içeriklerin yaratımından ve tüketiminden büyük ölçüde sorumlu olan kuşaklar Z Kuşağı ve Alfa Kuşağı olarak adlandırılıyor. Gelecek nesillerin nelerle karşılaşacağı ise belirsiz. Sosyal medyanın bağımlı bir şekilde kullanılması, bu olumsuz etkilerle başa çıkma yolları geliştirmek ve ailemizi korumak için sosyal medyanın bir araç olduğunu unutmamak oldukça kritik bir adım. American Academy of Pediatrics’in önerilerine göre, çocukların ekran başında geçirdiği süre sınırlanmalı. Bunun yanı sıra, içerik ve paylaşım sayısını azaltmak, takip edilen kişiler ve kanalların sayısını sınırlandırmak, sosyal medyada geçirilen zamanı yüz yüze etkileşimle değiştirmek ve dijital detoks yapmak gibi yöntemler de faydalı olabilir.
FARKINDALIK VE AİLE BAĞLARI
Aynı zamanda düşünmeyi ve öğrenmeyi teşvik eden içeriklerin tercih edilmesi de bilinçli bir seçim olur. Çocuklar, ebeveynlerinin davranışlarını gözlemleme eğilimindedir. Ekran dışı geçirilen zamanın aile bağlarını güçlendirdiği ve çocukların sosyal becerilerini artırdığı açıktır. Peki, yemek saatlerinde telefonları bir kenara bırakmayı göze alır mısınız? Sosyal medyanın doğru kullanıldığında fırsatlar sunduğunu da belirtmek gerek. Araştırmalar, sosyal medyanın bilinçli kullanımı ile önemli fırsatlar sağlayabileceğini, ancak bu tür bir kullanımın dışındaki durumların pek çok olumsuz sonuç doğurabileceğini ortaya koyuyor.
SOSYAL MEDYANIN FAYDALARI VE ZARARLARI
Sosyal medya, hızlı bilgi erişimi ve paylaşımı, kolay iletişim ve etkileşim imkanı sunma gibi işlevler de görüyor. Nasıl mı? Sanata, felsefeye, edebiyata ve bilime ilgi duyarak. Çocuklar ve gençlerin dijital cihazlardan uzak durmalarını istemek, yetişkinler için kolay bir durum olmayabilir. Gözlemlerime dayalı olarak, bunun zorluğunun farkındayım. Daha çok genç yaşta çocuklara telefon teslim edilir; bunun sonucunda bağımlılık kaçınılmaz hale gelir. Uzak deniz yolu ile yük taşımacılığındaki bir kural aklıma geliyor: bir kez demurrage, her zaman demurrage. Çocuklar, büyüme dönemindeyken, gördüklerini benimseme eğilimindedirler. Herkes cep telefonuyla ilgilendikçe, çocuklar da aynı şekilde davranacaktır.
OKUMANIN GÜCÜ VE GELECEK
Çocukların, aile sohbetlerine katıldığı, akşamları televizyon kapatıldığı ve büyüklerin kitap okuduğu bir aile ortamını hayal edin. Bu tür bir durum, çocukların ilgisini çekebilir. Dijital detokslar, meditasyonlar ve zihinsel dinlenme önerilerinin faydalı olabileceğini umuyorum; bağımlılığı aşmak zor olabilir ama çözüm kitaplar ve okuma sevgisi ile sağlanabilir. Son olarak, okuma alışkanlığının önemli olduğunu vurgulamak isterim. Kitaplar, okuyucuya farklı bağlamda yaşandı deneyimleri taşır ve sofistike bir empati geliştirir. Kitap okuma sevgisini aşılamak da ebeveynlerin işidir. Okuduğunuz her kitap, daha bilinçli bireyler yetiştirecektir. Gençlerin sanata, felsefeye ve bilime yönlendirilmesi; merak eden, sorgulayan bireyler yetiştirilmesine yardımcı olmalı. Böylece sağlıklı nesiller, güzelliklerle dolu bir toplumu oluşturma potansiyeline sahip olabilir.
7 Ocak 2025 Suadiye